YENİ SENDİKALAR VE TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ KANUNU NELER GETİRİYOR, NELERİ DEĞİŞTİRİYOR?

Yeni Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu çalışma hayatında birçok alanda yenilikler getiriyor. Özellikle sendikal hayatta çok sayıda ve önemli değişikliklerin yer aldığı kanun yürürlüğe girdi. Maddeler halinde genel değişiklikleri ele alırsak şöyle bir tablo oluşuyor:

·         İşkolu sayısı 28’den 20’ye düşürülüyor.

·         Meslek ve İşyeri sendikaları eskiden olduğu gibi kurulamayacak.

·         Sendika kuruluşuyla ilgili eksikliklerde, Valiliklerce doğrudan kapatma davası açmak yerine süre verilerek düzeltme istenecek.

·         Sendika kurucusu olmak için ‘işçi’ olmak yeterli sayılacak; Türkçe okur-yazar olmak ve aynı işkolunda çalışıyor olmak şartları aranmayacak.

·         Sendika üyeliğinde noter şartı kaldırılıyor. Noter uygulaması, hem maliyet hem de ‘mesai saatleri sorunu’ yüzünden, örgütlenmeyi ciddi şekilde engelliyordu. Üyelikler E-Devlet üzerinden yapılacak; ancak bu uygulama 1 yıl sonra başlayacak.

·         Sendika üyeliği yaşı 15’e indirildi.

·         Aynı işkolunda ve aynı işyerinde birden fazla sendikaya üyelik yasağı korunurken; farklı işyerlerinde farklı sendikalara üyelik mümkün hale geldi.

·         Sendikalar, ‘üyelik’ ve ‘dayanışma’ aidatlarını eşitleyebilecek. Mevcut durumda, sendikaya üye olmayan işçi, daha az dayanışma aidatı ödeyerek sözleşmeden yararlanabiliyor.

·         Yetki davalarıyla ilgili süreçler kısalıyor.

·         İşkolu itirazları, Toplu İş Sözleşmesi için ‘bekletici sebep’ sayılamayacak.

·         Sendika işyeri temsilcilerinin güvencelerinde iyileştirmeler geldi. Sendika ve şubenin amatör yönetim kurulu üyeleri de güvencelerden yararlanabilecek.

·         Sendikalar, yeminli malî müşavirlerden denetim raporu alacak.

·          Hava Taşımacılık İşkolundaki grev yasağı kaldırıldı.

·         Grev süreci ve grev yasaklarında değişiklik yok;

·         Yüksek Hakem Kurulu’na, Türk-İş’in yanında Hak-İş ve DİSK temsilcileri de kendi konfederasyonları ile ilgili uyuşmazlıklarda katılabilecek.

·         Tüm işkollarındaki sendikalar için işkolu yetki barajı yüzde 3 olarak benimsendi. Ancak Ekonomik ve Sosyal Konsey üyesi konfederasyonlara bağlı sendikalar; 3.5 yıl süreyle yüzde 1 ve sonraki 2 yıl boyunca yüzde 2 ve sonrasında yüzde 3’lük baraja tabi olacak.2009 temmuz istatistiklerinden sonra kurulan ve 15 eylüle kadar esk üye olan sendikalar ocak istatistiğine kadar işkolu barajından muafatiyet için % 0 benimsendi.

·         İşyeri yetki barajı yüzde 50+1 olarak aynen korunurken, daha önce yüzde 50+1 olan işletme yetki barajı yüzde 40’a indirildi. İki sendikanın aynı anda yüzde 40’ı aşması durumunda, en fazla üyeye sahip sendika yetkili olacak.

·         Grev gözcüleri için barınak ve çadır yasağı kaldırıldı.

TBMM SAĞLIK, AİLE, ÇALIŞMA VE SOSYAL İŞLER KOMİSYONUNDA KABUL EDİLEN

TOPLU İŞ İLİŞKİLERİ KANUN TASARISINA GÖRE:

KURULUŞLAR:  Kuruluş ve üst kuruluş kavramları gelmesine rağmen İşverenlerin talebi üzerine;  “sendika” ve “konfederasyon” ile sınırlandırılmıştır. Oysa ILO normlarına göre; işçiler serbestçe federasyon tipi, işyeri sendikaları, meslek sendikası gibi örgütlenebilmeleri gerekirken işçi Konfederasyonlarının da örtülü muvafakati ile bu şekilde düzenlenmiştir

SENDİKA KURULUŞU: Sendika Kuruluşunda ülkemizde çalışma izni var olan yabancılar da Türkçe okuryazar olmadan sendika kurabileceklerdir. Sendika kurmak için fiilen işçi olmak yeterli olup ayrıca o işkolunda çalışma koşulu aranmayacaktır.

Sendika kuruluşunda yasaya aykırılık var ise Valilik doğrudan dava açmak yerine öncelikle otuz gün içerisinde eksikliklerin giderilmesini isteyebilecektir. Oysa bu gün dernek kuruluşunda var olan bu yol sendikalar kanunda olmadığı gerekçesi ile doğrudan kapatma davası açılıyor dava da mahkeme süre vererek eksikliklerin tamamlanmasını istiyordu şimdi dava.

SENDİKA GENEL KURULLARI: İşçi sendikasının ve şubesinin genel kurullarının kaç kişiden oluşacağı ya da üye veya delege ile toplanacağı hususu tüzüklerine bırakılmaktadır.

Genel kurulu oluşturan delege seçimlerine itiraz ise sonuçların ilanından itibaren iki iş günü içinde yapılacağı açıkça düzenlenerek şube ve genel merkez genel kurulların zincirleme iptali sonucu doğuran uygulamanın önüne geçilmek istenmiştir. 2 günlük süre bize göre hak düşürücü süredir.

Kuruluş ve şubesinin yönetim ve denetim kurulu üyeleri yanında bundan böyle disiplin kurulu üyeleri de kendi genel kurullarına tabi delege olarak katılabileceklerdir.

YENİ SÖZLEŞME TÜRLERİ: Çerçeve sözleşme: Ekonomik ve Sosyal Konseyde temsil edilen işçi ve işveren konfederasyonlarına üye işçi ve işveren sendikaları arasında mesleki eğitim, iş sağlığı ve güvenliği, sosyal sorumluluk ve istihdam politikalarına ilişkin işkolu düzeyinde yapılan sözleşmeyi,

Grup toplu iş sözleşmesi: İşçi sendikası ile işveren sendikası arasında, birden çok üye işverene ait aynı işkolunda kurulu işyerlerini ve işletmeleri kapsayan toplu iş sözleşmesini, 

İŞKOLU SAYISI DÜŞÜRÜLMÜŞTÜR: Mevcut yasada 28 olan işkolları 20 ye düşürülmüştür. İşkollarının sayısı Uluslar arası iktisadi tasnifler göz önüne alındığında hale işkolu sayısı fazla olsa da düşürülmüş olması olumludur. Gıda işkolu yanında sırf bize mahsus şeker işkoluna son verilmiştir. Ancak Uluslar arası normlarda karşılığı bulunmayan Savunma işkolu varlığını sürdürmektedir.

İŞKOLU DAVASININ BEKLETİCİ MESELE OLMAMASI: İşkoluna yapılan itirazlar özellikle yeni örgütlenilen yerlerde toplu iş sözleşmesi prosedürünü yıllarca durdurduğu göz önünde bulundurularak İşkolu tespit talebi ve buna ilişkin açılan davalar, yetki işlemlerinde ve yetki tespit davalarında bekletici neden sayılmayacağı açıkça yasaya girmiştir.

ÜYELİK:  ILO’nun en önemli taleplerinden birisi olan serbestçe üyelik önündeki noter şartı kaldırılarak e-üyelik 1 yıl sonra yürürlüğe girecek şekilde getirilmektedir.

Üyelik yaşı 15 e düşürülmüştür.

“İşçi veya işverenler aynı işkolunda ve aynı zamanda birden çok sendikaya üye olamazlar.” şeklindeki yasak aynen korunurken;  Anayasada yer alan birden fazla sendika üyeliğini kısıtlayan düzenlemenin referandumda çıkarılmasından sonra sadece ve sadece sınırlı sayıda “Ancak aynı işkolunda ve aynı zamanda farklı işverenlere ait işyerlerinde çalışan işçiler birden çok sendikaya üye olabilir” düzenlemesi getirilmiştir.

                Aynı işyeri ve işletmede 2 sendika üyeliği hukuken yasak olmaya devam etmekte bu durumda 2. üyelik geçersizdir.

                Üyelik aidatı sendikaların tüzüklerine bırakılarak, dayanışma aidatı ile üyelik aidatını eşitleme imkânı sendikalara verildi

SENDİKAL TEMİNAT: ILO’nun 135 sayılı sözleşmesi düzenlemelerine uygun olarak sendika temsilcileri ve yöneticilerinin güvenceleri artırılmıştır.

Temsilci güvenceleri 15 Mart 2003 tarihinde iş güvencesi yasası sırasında geri giderek diğer işçiler ile aynı düzenlemelere tabi olmuştu. Yeni yasa ile birlikte Sendika işyeri temsilcilerine 6 ay kıdem ve 30 işçi koşulu aranmaksızın işe iade davası açabilme imkânı yanında(ki bu hak Yargıtay uygulaması gereği yasanın önceki halinde de vardı) tüm temsilcilik süresince boşta geçen sürenin ücretini alabilme hakkı getirilmiştir. Temsilcilik yeni dönemde de devam etmesi halinde aynen uygulanacaktır.

Amatör yönetim kurulu üyeleri de sendika işyeri temsilcileri gibi korunacaktır.

30 ve daha fazla işçi çalışan işyerlerinde işe iade davası açmadan sendikal tazminat davası açabilme imkânı yasanın yeni halinde yer aldı.

30 VE ALTINDA İŞÇİ ÇALIŞAN İŞYERLERİNDE SENDİKAL KORUMA

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Yasa Tasarısı ile  Sendikal bir nedenle iş sözleşmesinin feshi halinde işçi, 4857 sayılı Kanunun 18. Maddesinde birinci fıkrasında yer alan otuz işçi ve altı ay çalışma şartı aranmaksızın işe iade davası açabilme imkanı getiriliyor idi. TBMM Komisyondan da bu şekilde geçti.

TBMM genel kurul görüşmeleri sırasında İktidar partisinin verdiği önerge ile işe iade imkânı kaldırıldığı gibi 2821 Sayılı Kanun 31 maddesinde yer alan işe iade davası açmaksızın sendikal tazminat talep edebilme hakkı da ortadan kalktı. TÜRK İŞ, HAK İŞ, DİSK temsilcilerinin hatta TİSK Genel Başkanı da dâhil olmak üzere mevcut düzenlemenin geriye gidilmemesi yönündeki ısrarlar TOBB talebinde diretmesi nedeniyle aşılamadı.

11 milyon işçinin yarıdan fazlası sendikal tazminat güvencesinin dışına çıkıldı.

İŞKOLU BARAJ: Ekonomik ve Sosyal Konseye üye olan Konfederasyonlara bağlı İşçi sendikaları için 3,5 yıl süre ile “%1” üye daha sonra da 2 yıl süre ile % 2 baraj geldi. Bağımsız sendikalara  “%3”  koşulu İş Kolu Barajı olarak getirilmiştir.

% 3 işkolu barajı TÜRK İŞ ve TOBB ortak talebi olarak yer aldı.

ÇOĞUNLUK TESBİTİ: İşçi sendikalarının işyeri ve işletme barajı için mevcut yasadaki % 50+1 yerine  % 35 olan talepleri işyeri toplu iş sözleşmesinde  % 50+ 1 korunmak şartıyla işletme toplu iş sözleşmesinde  % 40 olarak kabul edilmiştir.

İki sendika yüzde kırkı geçtiği durumlarda işletmelerde 2 toplu iş sözleşmesi imzalanması yine yasaktır. En fazla üyesi olan sendika toplu iş sözleşmesini imzalayacaktır.

YETKİ DAVALARININ SÜRESİ KISALACAK: İstatistiklerde ve yetki davasındaki uyuşmazlıklarda işveren kayıtları yerine SGK kayıtları esas alınacak.  Başvuru tarihinde SGK bildirilmeyen işçiler daha sonra bildirilseler bile o çoğunluk tespitinde dikkate alınmayacaklar. Belgeler (deliller konulmadan) usulen yapılan itirazlar derhal reddedilebilecek.  Ayrıca işkolu itirazları bekletici mesele olmayacağı da dikkate alındığında yetki davalarının süresi kısalacak.

GREV YASAKLARI: HAVACILIK İŞKOLUNA korsan taksiler ile mücadele yasası ile getirilen grev yasağı bu yasaya taşınmayarak yürürlükten kalktı.

ÇADIR YASAĞI KALKTI: Anayasa değişikliğine uygun olarak grev gözcüleri için barınak ve çadır için getirilen yasak kaldırılmıştır.

YASADIŞI GREVDEN SORUMLULUK: (2) Kanun dışı bir grev yapılması hâlinde bu grev nedeniyle işverenin uğradığı zararlar, greve karar veren işçi kuruluşu veya kanun dışı grev herhangi bir işçi kuruluşunca kararlaştırılmaksızın yapılmışsa, bu greve katılan işçiler tarafından karşılanır.” Sorumluluklar aynen devam etmektedir. Sadece değişiklik sendikanın bilgi onay ve kararı olmadan yapılan hallerde sorumluluk tüzel kişilik yerine bizzat o kararı alanlara hasredilmiştir.

YÜKSEK HAKEM KURULUNDA TEMSİL: Yüksek Hakem Kuruluna işçi sendikalarına ait ve 2’si de TÜRK İŞ tarafından kullanılan üyelik HAK İŞ ve DİSK’e bağlı sendikaların görüşüldüğü toplantılara en fazla üyeye sahip TÜRK İŞ yine 1 üye ile temsil edilirken diğer 1 üye bu konfederasyonlara verilmiştir. Bu konudaki tüm değişiklik de bu kadardır.